De Impact van fietsen op cognitie en welzijn bij ouderen: resultaten van het cycleBOOM onderzoek

Bij OKRA-SPORT+ geloven we in de kracht van beweging en de positieve invloed ervan op de gezondheid en het welzijn van ouderen. Recent onderzoek binnen het ‘cycleBOOM’ project richt zich op de impact van buiten fietsen op cognitieve functies, mentale gezondheid en algeheel welzijn bij ouderen. Dit artikel beschrijft de opzet en bevindingen van het onderzoek en onderzoekt de voordelen van zowel conventioneel fietsen als e-bikes voor oudere volwassenen.

Achtergrond en doel van het onderzoek

Eerder onderzoek toont aan dat lichaamsbeweging en tijd doorbrengen in de buitenlucht bijdragen aan verbeterde cognitieve functies en welzijn bij ouderen. Dit specifieke onderzoek richtte zich op de vraag of buiten fietsen, zowel in een natuurlijke als stedelijke omgeving, mentale welzijn en cognitieve vaardigheden verbetert. De studie keek daarnaast naar de rol van elektrische assistentie, in de vorm van e-bikes, om de fysieke activiteit en cognitieve effecten bij ouderen te stimuleren.

Onderzoeksopzet

In totaal namen 100 oudere deelnemers (50-83 jaar) deel aan het onderzoek, verdeeld over drie groepen: 26 niet-fietsende controles, 36 conventionele fietsers en 38 e-bike gebruikers. De deelnemers hadden gedurende de laatste vijf jaar weinig tot geen fietsactiviteiten ondernomen, waardoor een nieuwe blootstelling aan fietsen mogelijk kon worden getest. Voorafgaand aan het onderzoek volgden de fietsers een korte fietstraining, terwijl de controledeelnemers geen trainingen of fietsactiviteiten ondernamen. Gedurende een periode van acht weken werd van de fietsers gevraagd om minimaal drie keer per week 30 minuten buiten te fietsen.

Demografische en cognitieve tartinformatie

Er werd zorgvuldig toegezien op een vergelijkbare verdeling in leeftijd, geslacht en fysieke activiteit tussen de drie groepen. De gemiddelde leeftijd van de controledeelnemers was 66,04 jaar, die van de conventionele fietsers 63,03 jaar, en die van de e-bike gebruikers 61,90 jaar. Deze overeenkomsten werden statistisch gevalideerd. Voor aanvang van het onderzoek ondergingen de deelnemers een cognitieve testbatterij gericht op executieve functies, ruimtelijke oriëntatie, geheugen en welzijn. Ook de fysieke activiteitsscore (PASE) en het aantal jaren onderwijs werden vastgelegd.

Evaluatiemethoden en dagelijks logboek

Alle deelnemers hielden gedurende de acht weken een logboek bij om hun dagelijkse fysieke activiteiten vast te leggen. Dit logboek gaf een nauwkeurig beeld van de duur en intensiteit van de fietsactiviteiten en andere bewegingen. Na afloop vulden de deelnemers opnieuw cognitieve en welzijnsvragenlijsten in om veranderingen te meten. Een online exit-enquête onderzocht enkele maanden later of deelnemers het fietsen waren blijven volhouden.

Cognitieve en welzijnsmetingen

  • Executieve functie: De deelnemers voltooiden taken zoals de Plus-Minus, Stroop, en Stop-it taken, die hun vermogen om informatie te verwerken en op prikkels te reageren, testten. In het bijzonder verbeterde de Stop-Signal Reaction Time (SSRT) bij e-bike fietsers, die door de elektrische ondersteuning vaker en langer konden fietsen.
  • Geheugen: Het geheugen werd getest met de CERAD-test, een combinatie van directe en uitgestelde herinnering. Hierin scoorden beide fietsgroepen hoger dan de controlegroep.
  • Ruimtelijke vaardigheden: De Mental Rotation en doolhoftaken toonden verbeterd ruimtelijk redeneringsvermogen in de fietsgroepen, met opvallende vooruitgang bij de e-bike gebruikers.

Resultaten: verbeterde cognitie en welzijn

De resultaten toonden aan dat zowel conventionele als e-bike fietsers significante verbeteringen vertoonden in executieve functies en algeheel welzijn ten opzichte van de controlegroep. E-bike gebruikers reageerden ook sneller in cognitieve taken en behaalden hogere scores op mentale gezondheid, wat mogelijk te danken is aan de stimulerende aard van elektrische ondersteuning. Er waren geen significante verschillen in andere fysieke activiteiten tussen de drie groepen, wat suggereert dat de verbeteringen voornamelijk te danken waren aan de fietservaring.

Daarnaast bevestigden de scores op de Psychological Well-Being (PWB) vragenlijst hogere cijfers voor autonomie, positieve relaties en levensdoel na de fietsinterventie. Dit wijst erop dat fietsen, en vooral e-bikes, een waardevolle rol kunnen spelen in gezond ouder worden.

Conclusie en implicaties

Het cycleBOOM onderzoek toont aan dat buiten fietsen aanzienlijke voordelen biedt voor de mentale en cognitieve gezondheid van ouderen. E-bikes blijken bijzonder effectief, omdat de elektrische ondersteuning ouderen stimuleert om vaker en langer te fietsen, wat resulteert in een groter welzijn en verbeterde cognitieve prestaties. Dit biedt hoop voor ouderen die minder mobiel zijn of een extra stimulans nodig hebben om actief te blijven. Bij OKRA-SPORT+ moedigen we iedereen aan om de voordelen van buiten sporten te ervaren. Of u nu kiest voor een conventionele fiets of een e-bike, fietsen biedt een uitstekende manier om actief te blijven en de mentale gezondheid te ondersteunen.

Voor meer informatie over fietsen en andere activiteiten, bezoek onze website. Ga de uitdaging aan en ontdek zelf de positieve impact van bewegen in de buitenlucht!

Elektrische fietsen als duurzame keuze voor gezond en actief ouder worden

De positieve effecten van fietsen reiken verder dan alleen de cognitieve functies en het mentale welzijn van ouderen; ze hebben ook grote voordelen voor de algemene gezondheid. Uit een EU-studie uit 2019, waarin het verplaatsingsgedrag van 9.335 mensen in zeven Europese steden werd geanalyseerd, blijkt dat elektrische fietsers vaak meer fysieke inspanning leveren dan traditionele fietsers. Dit komt doordat e-bikers vaak vaker en langere afstanden afleggen dan zij normaal met een conventionele fiets zouden doen. Hoewel de fysieke inspanning per kilometer lichtjes lager ligt, compenseren e-bike-gebruikers dit door grotere afstanden af te leggen, wat leidt tot een vergelijkbaar of zelfs hoger energieverbruik over de hele rit.

Daarnaast stimuleert de elektrische fiets meer mensen om aan beweging te doen, waardoor zij gemakkelijker de aanbevolen 150 minuten matig intensieve beweging per week behalen. Een bijkomend voordeel is dat de elektrische ondersteuning helpt om het inspanningsniveau beter te reguleren, wat het risico op overbelasting vermindert en bijdraagt aan langdurig fietsplezier. Toch zijn er enkele uitdagingen, vooral voor oudere gebruikers, zoals een verhoogd risico op valpartijen bij oneffen wegdek en obstakels. Dit benadrukt de noodzaak voor veilige fietsinfrastructuur en speciale trainingscursussen gericht op het veilige gebruik van e-bikes door ouderen.

Bronvermelding:

Leyland, L., Spencer, B., Beale, N., Jones, T., & Van Reekum, C. M. (2019). The effect of cycling on cognitive function and well-being in older adults. PLoS ONE, 14(2), e0211779. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0211779

E-bikes zijn even gezond als gewone fietsen. (z.d.). Gezond Leven. https://www.gezondleven.be/nieuws/elektrische-fietsen-even-gezond-als-fietsen-zonder-ondersteuning